Tôi, đứa con gái mà theo như mẹ vẫn nói là sản phẩm của mối tình đẹp và cuộc hôn nhân dở dang, không như ý. Đó là mối tình và cuộc hôn nhân của cô sinh viên trẻ đẹp và anh thợ đá xấu xí.

Mẹ tôi yêu và lấy bố khi còn rất trẻ. Ngày ấy mẹ mang nét đẹp kiêu sa của người con gái vừa có nhan sắc vừa có học vấn cao. Còn bố khi ấy chỉ là anh thợ xẻ đá với ngoại hình dưới mức trung bình.

Thế nhưng bố mẹ quen biết và yêu thương nhau như một định mệnh. Đến bây giờ, tôi vẫn không lý giải được vì sao hai con người có những khác biệt quá nhiều như thế lại có thể yêu và kết hôn với nhau.

Yêu bố, mẹ chấp nhận dở dang chuyện học để trở thành cô dâu ở tuổi đôi mươi. Tiếc rằng, cuộc tình ấy chỉ đẹp khi chớm nở. Về ở với nhau không bao lâu, bố mẹ trải qua biến cố lớn rồi quyết định tìm cho mình hạnh phúc riêng.

Ông ngoại và tôi lúc tôi còn bé.

Cả hai chia tay nhau khi tôi còn đỏ hỏn. Bố có hạnh phúc mới, tôi lăn lóc trong vòng tay mẹ. Năm tôi lên 3 tuổi, mẹ cũng đi thêm bước nữa khiến tôi lớn lên trong khát khao tình yêu thương cha mẹ.

Ngày còn bé, nhìn bạn bè có bố mẹ đưa đi học, đi chơi, tôi thèm lắm. Tôi cũng muốn được mẹ tết tóc như công chúa, muốn được bố cõng trên vai… Tôi muốn được ăn cơm cùng mâm, ngủ cùng giường với bố mẹ…

Thế nhưng sau những ước mơ ấy chỉ là chuỗi ngày tôi ngơ ngác đi tìm bố, là ánh mắt thèm thuồng khi thấy lũ bạn có bố mẹ đón đưa lúc tan trường. Có lần, bị cậu bạn cùng lớp trêu là đứa “không có bố mẹ”, tôi đau đớn đến bỏ học, chạy về nhà khóc như mưa.

Cứ thế, tuổi thơ tôi trôi đi trong sự thiếu vắng hình ảnh bố mẹ. Bây giờ, khi nhớ lại, khoảng ký ức ấy của tôi chỉ có ông bà ngoại, cậu mợ cùng ước mơ được có bố mẹ. Thậm chí với tôi khi ấy, có bố mẹ là ước mơ xa xỉ và xa vời.

Nhưng cuộc sống vẫn tiếp diễn và không lấy đi hết của ai bao giờ. Không có bố mẹ bên cạnh, tôi có được một “siêu anh hùng”, người khiến tôi quên đi những lời ác ý: “Mày là đứa không có bố mẹ”, “đồ mồ côi”, “đồ con rơi”...  

“Siêu anh hùng” đặc biệt

Đó là ông ngoại tôi. Với tôi, ông là siêu anh hùng, là bầu trời tuổi thơ, là người đàn ông tuyệt vời nhất trên đời. Tuổi thơ tôi gắn liền với lưng áo ông bạc phếch, đôi bàn tay to thô ráp nhưng ấm áp đến lạ lùng.

Tôi về ở với ông bà ngoại khi mới tròn 3 tuổi. Nhờ có ông mà tuổi thơ tôi không quá thiệt thòi dẫu thiếu vắng tình yêu thương của bố mẹ.

Suốt những năm tháng ấy, một mình ông đảm nhiệm vai trò vừa làm cha, làm mẹ của tôi. Ông thương yêu tôi hết mực. Ông thà chịu đói, chịu rách để vun vén cho tôi có một tuổi thơ trọn vẹn.

Lần đầu tiên sau 19 năm, tôi được bố hỏi thăm, dặn dò.

Ông có những chiếc áo bạc màu, rách vai, đôi giày bong đế, sứt quai… nhưng chưa từng để tôi đầu trần, chân đất…Ông thay bố mẹ che chở, bảo vệ và lo cho tôi từng miếng ăn, giấc ngủ.

Ngày còn bé tí, tôi đã ngồi sau xe ông. Trong tiếng động cơ thật giòn của chiếc Dream có tuổi, tôi líu lo đủ mọi bài hát được học ở lớp mẫu giáo. Thỉnh thoảng, tôi lại ngây ngô hỏi ông: “Bao giờ bố con về hở ông?”.

Những lúc ấy, ông đều đưa ra câu trả lời khiến lòng tôi ấm áp. Ngày tôi đi học, ông đưa đón bất kể nắng mưa. Ở nhà, ông cần mẫn dạy tôi học, tỉ mỉ vẽ cho tôi con chim, con cá…

Ông cũng cùng tôi tham dự tất cả các cuộc thi. Bao giờ cũng thế, ông sẽ đứng ngoài cổng trường hoặc dưới sân khấu để dõi theo và ủng hộ tôi.

Cứ như thế, bạn bè có bố mẹ, tôi có ông ngoại đồng hành. Nhờ vậy, tôi có được sự tự tin và sự nỗ lực vươn lên. Tình yêu thương của ông giúp tôi đủ bao dung để đối diện và chấp nhận thực tại bố mẹ không thể về với nhau.

Tình cảm ấy cũng giúp tôi mạnh mẽ để xem nỗi đau ấy như vết sẹo tâm hồn thật đẹp. Và, tôi cũng kịp nhận ra rằng cuộc đời không dài đến thế, không có nơi cho những giận hờn, ghét bỏ.

Tôi không giận bố mẹ nữa và đã nối lại dây phụ tử với bố khoảng 2 năm nay. Bố đã khoe với mọi người về một Ngọc Mai con gái bố “rất giỏi, rất ngoan và hiểu chuyện”…

Tôi rời quê nhà vào TP.HCM giữa một ngày tháng Hai gió lạnh. Cùng chiếc vali thật lớn, tôi đã đến nơi mà tôi nghĩ sẽ giúp mình quên đi những gì đã cũ. Tại đây, sau 19 năm, lần đầu tiên tôi được bố hỏi thăm, dặn dò nhiều đến thế.

Thật bất ngờ, giữa TP.HCM nhộn nhịp, cách xa quê hương hàng ngàn cây số, tôi đã cảm nhận được tình yêu thương và niềm hạnh phúc vô bờ khi có bố.

Tôi vẫn tin rằng tình phụ tử là thứ có nung cũng không cháy, có cắt cũng không lìa. Có chăng chỉ là sự khắc nghiệt của cuộc sống khiến nó tạm thời “ngủ quên” để khi sóng gió đi qua sẽ lại trỗi dậy…

Ngọc Mai

Chuyện tình đẹp như cổ tích của ông bà U80 ở Đà Nẵng

Ông Khôi không một lần ghen tuông. Suốt một đời, ông yêu thương, chiều chuộng, chăm sóc bà từ ngày về chung nhà đến lúc bà từ giã cõi đời.

Tìm hiểu thêm sau đó, tôi biết có tình huống chính sách soạn thảo không loại trừ bị ảnh hưởng bởi lợi ích cục bộ và ít được bộ ngành khác hưởng ứng nên thực thi không hiệu quả. Nhiều trường hợp tham khảo ý kiến chuyên gia nhưng còn hình thức.

Sự việc thứ hai, hôm 17/11, tôi nhận được yêu cầu từ Bộ Công Thương nhờ góp ý về dự thảo liên quan chính sách công nghiệp bắt đầu xây dựng. Tìm hiểu, tôi ngạc nhiên khi được biết, đây là lần đầu tiên một bộ chính sách về công nghiệp hoàn chỉnh được chuẩn bị, trong khi Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước công nghiệp tiên tiến vào 2045.

Nghiên cứu lâu năm trong ngành, tôi cũng chỉ biết dự thảo của vài ngành công nghiệp, tản mạn và không rõ thực thi thế nào. Nhiều chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương về chiến lược công nghiệp chỉ dừng lại ở Nghị quyết chứ chưa được triển khai khai thành quyết sách cụ thể.

Gần đây nhất, ngày 20/8/2019, Bộ Chính trị ra Nghị quyết về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030. Nhưng hơn hai năm, tôi chưa thấy chính sách cụ thể hóa để thực hiện. Kinh tế, công nghệ thế giới thay đổi rất nhanh, đòi hỏi chính sách phải triển khai nhanh chóng. Với tình hình như vậy, làm sao đạt được mục tiêu đề ra?

Nước Nhật có một giai đoạn phát triển được xem là thần kỳ, từ giữa thập niên 1950 đến đầu thập niên 1970. Kinh tế tăng trưởng trung bình mỗi năm 10% và liên tục trong suốt 18 năm. Với giai đoạn rực rỡ này, từ nước thu nhập trung bình, Nhật tiến thẳng lên cường quốc công nghiệp thu nhập cao. Kinh nghiệm của Nhật trong việc lập bộ chính sách phát triển công nghiệp giai đoạn này có một số nét chính dưới đây.

Nội dung của bộ chính sách gồm ba phần. Một là đưa ra tầm nhìn về cơ cấu công nghiệp trong trung và dài hạn, nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế lên cao. Hai là chính sách nuôi dưỡng, phát triển những ngành trọng điểm như hỗ trợ về thuế, phí vay vốn đầu tư... Chúng được pháp chế hóa có thời hạn. Sau giai đoạn nhất định, các ngành công nghiệp được nuôi dưỡng sẽ tự tiếp tục phát triển và cạnh tranh với thế giới.

Ba là cách tổ chức, trong đó chính phủ có thể can thiệp để tránh tình trạng quá nhiều doanh nghiệp cạnh tranh trong một thị trường còn nhỏ làm quy mô sản xuất của mỗi doanh nghiệp không đạt mức tối ưu. Điểm này rất quan trọng trong những ngành có tính quy mô cao như thép, xe hơi... Cụ thể, khi xét thấy số doanh nghiệp đã đủ để vừa bảo đảm thị trường có cạnh tranh, vừa không bị chia quá manh mún, chính phủ hạn chế thêm chủ thể gia nhập thị trường; hoặc khuyên các doanh nghiệp tập hợp lại thành vài nhóm, có cạnh tranh giữa các nhóm.

Mục tiêu của cơ cấu công nghiệp được xác định trong nửa sau thập niên 1950 là chuyển dịch cơ cấu từ những ngành có hàm lượng lao động cao như may mặc, giày dép lên những ngành dùng nhiều tư bản và công nghệ như tơ sợi tổng hợp, hóa dầu, thép, ôtô, điện tử... Nhật Bản đã lập chính sách nuôi dưỡng các ngành công nghiệp, ban hành luật hoặc pháp lệnh cho từng ngành kèm các biện pháp yểm trợ về thuế, tín dụng...

Chẳng hạn, kế hoạch năm năm nuôi dưỡng ngành sợi tổng hợp ban hành tháng 4/1953; chính sách nuôi dưỡng ngành hóa dầu ra đời tháng 7/1955; Luật lâm thời chấn hưng công nghiệp máy móc ban hành tháng 6/1956; Luật lâm thời chấn hưng công nghiệp điện tử tháng 6/1957, và nhiều luật, chính sách khác. Hầu hết chúng hiệu lực đến năm 1971, thời gian đủ để các ngành phát triển và tự lập.

Trong nền kinh tế thị trường mà doanh nghiệp tư nhân là chủ đạo, Nhật đã xây dựng được cơ chế đặc biệt tạo quan hệ lành mạnh và hiệu quả giữa nhà nước và doanh nghiệp, đồng thời tập kết trí tuệ của nhiều thành phần trong xã hội. Hai công cụ chính là các hội đồng tư vấn và "chỉ đạo hành chính".

Hội đồng tư vấn (shingikai) được chính phủ lập ra với sự tham gia của đại diện các nhóm gồm doanh nghiệp, trí thức, nhà báo, cựu quan chức... để họp bàn và khuyến nghị chính sách đến chính phủ. Có shingikai của thủ tướng, của các bộ trưởng, các hội trao đổi ý kiến ở cấp thấp hơn (kondankai) bàn về các vấn đề có phạm vi hẹp hơn.

"Chỉ đạo hành chính" là cách nhà nước can thiệp vào thị trường khi cần thiết với mục đích bảo vệ lợi ích đất nước hoặc tăng sức cạnh tranh của một ngành. Chẳng hạn, khi chuẩn bị mở cửa hội nhập vào thập niên 1960, Bộ Công Thương nhận thấy cần có vài công ty thép lớn mạnh mới có thể cạnh tranh với Âu, Mỹ. Năm 1968, họ đã dàn xếp để hai công ty Yawata và Fuji hợp nhất thành Nippon Steel, ra đời năm 1971.

Việc can thiệp hành chính dĩ nhiên có chọn lựa, được cân nhắc kỹ và thường thuyết phục chứ không ép buộc. Nhà nước là nơi tập trung thông tin, phân tích tình huống nhờ đội ngũ cán bộ giỏi và tập kết trí tuệ qua hình thức shingikai và kondankai. Những chỉ đạo hành chính do đó thường thuyết phục. Chính phủ cũng dùng ưu đãi về tài chính và thuế để khuyến khích doanh nghiệp hành động theo hướng được gợi ý.

Một vấn đề thường thấy ở nhiều nước đang phát triển là chính sách của một bộ không thực hiện được vì thiếu sự ủng hộ của các bộ khác. Để tránh tình trạng này, quy trình lập và thực hiện chính sách công nghiệp như sau: Bộ Công Thương quyết định chính sách qua hình thức shingikai và kondankai, sau đó chuyển sang Cục pháp chế của Văn phòng Chính phủ và Bộ Tài chính để xác nhận. Vì quá trình chuẩn bị chính sách rất kỹ lưỡng, công khai, có sự tham gia của cựu quan chức các bộ liên quan nên hầu như không có ý kiến phản đối từ các bộ khác.

Việt Nam có thể tham khảo bốn điểm.

Việc hoạch định các chiến lược nên được bàn thảo giữa bộ ngành liên quan với hội đồng tư vấn gồm nhiều thành phần xã hội như trên. Cách làm này vừa tập hợp trí tuệ trong dân vừa tăng tính minh bạch, hạn chế nhóm lợi ích.

Chính sách cần cụ thể hóa bằng các luật có thời hạn để các cơ quan đẩy nhanh tiến độ thực thi, doanh nghiệp không ỉ lại vào ưu đãi mà phải phấn đấu tăng năng lực cạnh tranh khi hỗ trợ chấm dứt.

Chính sách do một cơ quan soạn thảo, nhưng thực thi phải trôi chảy, có hợp tác và đồng thuận cao của nhiều cơ quan. Khi đã đồng thuận, tất cả phải thực thi và chịu trách nhiệm trước người đứng đầu Chính phủ.

Chính sách công nghiệp gồm ba phần: Cơ cấu, phát triển và tổ chức như trên đáng tham khảo để xây dựng công nghiệp hóa.

Tóm lại, muốn phát triển thần kỳ, Việt Nam cần những "thay đổi thần kỳ".

Trần Văn Thọ